بیا تو پارس

کتیبه های بدست آمده از زبان پارسی باستان که کهنترین نمونه های بدست آمده از گروه زبان های آریایی (ایران باستان) می باشد، به خط میخی پارسی باستان نوشته شده است. این کتیبه ها که با کمترین فرسودگی از پیرامون 2500 سال پیش به زمان ما رسیده است، چنانچه دچار آسیب های زمانه و پاره ای کژ اندیشی ها نشده باشند، به گونه شگفت انگیزی سالم و خوانا مانده اند، این زبان، نیای بزرگ زبان فارسی امروزی و از کهنترین سرچشمه های گروه واژگان غنی و پر دامنه و فراخ گستر آن می باشد و سند دیر ینگی و دور زیوی زبان فارسی به شمار می رود.خط میخی پارسی باستان از بهترین و زیباترین خط های الفبایی-هجایی می باشد، از چپ به راست نوشته شده و از 36 حرف و یک واژه جداکن و 8 مینو نوشت فراهم آمده است، هر کدام از این حرف ها با مصوتی همراه هستند.کهنترین کتیبه های فارسی باستان از پدر نیای داریوش بزرگ به نام آریارمنه(حدود 640-590 ق.م) و آخرین کتیبه فارسی باستان از اردشیر سوم(358-338 ق.م) می باشد و پس از آن و با یورش اسکندر این خط برای همیشه از میان رفت و از یادها فراموش شد. بیشتر کتیبه های پارسی باستان به خط و زبان های ایلامی و بابلی(اکدی) ترجمه و کنده کاری شده است.شایان ترین نبشه به خط و زبان پارسی باستان، سنگ نبشته داریوش بزرگ هخامنشی (521-486 ق.م) در بیستون می باشد. این کتیبه که در سینه صخره ای بدور از دسترس و در بلندی 75 متری زمین نویسانده شده است، دارای 5 ستون 4 متری و 414 سطر دو متری می باشد که به تنهایی از همه ی دیگر نبشته های پارسی باستان بزرگتر است.سنگ نبشته داریوش در بیستون بزرگترین سنگ نوشته جهان می باشد و از آن در کتاب های نویسندگان و جغرافی نویسان ایرانی همچون : ابن فقیه، ابن رسته، اصطخری،مقدسی، ابن حوقل،یاقوت، قزوینی، ابوالفدا و بکران یاد شده است.زمان پیدایی خط پارسی باستان هنوز یکی از پرسش های بی جواب مانده است، کمبود مدرک ها هنوز نمی گذارند تا در این باره سخنی به بی گمانی گفته آید و تنها می توان گفت که نوآوری این خط دورتر از زمان نیای داریوش به نام چیش پیش (حدود 675-640 ق.م) و نزدیکتر از زمان آغاز پادشهای داریوش یکم(522 ق.م) نبوده است.بیشتر نوشته های پارسی باستان بر روی سنگ و لوحه های زرین و سیمین و شماری نوشته های کوتاه تر که گاه تنها نام پادشاهی را بر خود دارد، بر روی آوندهای گوناگون و همچنین بر لوحه های گلین، مهر، سنگ توزین، دستگیره ی در و گل میخ های لاجوردی نوشته شده است.این نوشته ها که همگی به فرمان شاهنشاهان هخامنشی نگاشته شده در: تخت جمشید (پارسه)، نقش رستم، پاسارگاد، شوش، همدان، وان(در آسیای کوچک) و مصر پیدا شده اند که شمار بسیار زیادی از آن ها را از کشور بیرون برده اند.از پایان پادشاهان هخامنشیان تا پیرامون 150 سال پیش، یعنی نزدیک به 2200 سال، خط و زبان پارسی باستان از کاروان فرهنگ ایران جدا ماند، فراموش شد و از یادها رفت. رمز گشایی و خوانش این خط پس از 200 سال تلاش پژوهشگران گوناگون، برای نخستین بار به کوشش گئورگ فریدریش گروتفند آلمانی(1755-1853م) در سال 1802 و سرانجام به گونه ای درست تر و بسنده تر بدست هنری کرسویک راولینسون(1810-1895) انجام شد. تلاش های راولینسون برای نسخه برداری و رمز گشایی از سنگ نبشته ها، که ناگزیر چندین بار، با ریسمان از بالای پرتگاه و در بلندی 75 متری آویزان شده بود، شایان نگرش و سپاس فراوان است.برخلاف کتیبه های پادشاهان غیر ایرانی که در آنها با افتخار از کارهای غیر انسانی خود یادکرده اند، کتیبه های پارسی باستان هخامنشی در برگیرنده مهرآمیزترین و انسانی ترین اندیشه های زبان خود است:

-کسی که دروغگو و شرور است را دوست نباش... کسی که اهورامزدا ستایش کند، شادی و نیک روزی از آن او خواهد بود.(داریوش- بیستون)

-بخواست اهورامزدا... این کشور از دشمن نمی هراسد، اهورامزدا این کشور را بپایاد از دشمن، از خشکسالی و از دروغ به این کشور نیاید نه دشمن، نه خشکسالی، نه دروغ... این را من از اهورامزدا خواهانم. اهورامزدا شادی بیکران بر این کشور ارزانی دارد.(داریوش-تخت جمشید).

منبع : کتیبه های هخامنشی ـ رضا مرادی غیاث آبادی

به نقل از نشریه دانشجویی پریر ـ شماره سوم ـ آذر ۱۳۸۷

وحید خرمی ( سورنا )